De echokamer van 3voor12
De afgelopen weken heeft de snelle groei van ons account ons gesterkt in onze missie. De onverwachte respons bevestigt dat het tijd is voor een kritisch gesprek over de Nederlandse muziekjournalistiek. Met deze groei komt echter ook een verantwoordelijkheid: de noodzaak om onze kritiek zorgvuldig en diepgaand te onderbouwen. De beperkingen van een Instagram-post zijn daarvoor niet langer toereikend.
Daarom lanceren we deze blog. Dit platform geeft ons de ruimte om, zonder het risico op te veel misverstanden, onze argumenten volledig uiteen te zetten. Dit is het eerste deel in een reeks blog posts waarin we nauwkeuriger willen analyseren waarom wij de journalistieke praktijken van 3voor12 problematisch vinden en welke schadelijke gevolgen dit heeft voor de bredere muziekindustrie.
Op 7 september 2025 hebben we de redactie van 3voor12 via e-mail benaderd om hen op de hoogte te stellen van deze publicatie. We hebben ze hierbij de kans geboden om op de feitelijke claims te reageren, mogelijke misverstanden op te klaren of wederhoor te geven. Wij hebben geen reactie ontvangen.
Een blik in de spiegel van 2002
Lowlands 2025. Het publiek verzamelt zich massaal voor de Alpha-stage, de grootste tent van het festival. Tienduizenden mensen staan schouder aan schouder voor de headlinershow van de dag: Dj-duo Job Jobse en KI/KI. 3voor12, het online muziekjournalistiek platform van de VPRO, beschrijft het optreden als de onvermijdelijke climax van een bijna ongekende hype en momentum. Het verhaal past perfect: twee Nederlandse dj’s die hun wortels hebben in de Amsterdamse clubscene, twee ‘kinderen van Lowlands’, groot geworden in de nacht, en nu als vanzelfsprekend doorstijgen naar het hoofdpodium van een van de grootste festivals van het land. Voor veel bezoekers voelt het inderdaad als een historisch moment.
Maar onder die glans rijst een andere vraag. Hoe ontstaat zo’n hype eigenlijk? Is het uitsluitend de stem van het publiek dat massaal toestroomt? Of spelen media, in dit geval 3voor12 zelf, een beslissende rol in het vormen van het verhaal dat daarna als onvermijdelijk wordt gepresenteerd?
Die twijfel is niet nieuw. In april 2002 schreef journalist Helmut Boeijen een column voor datzelfde 3voor12. Hij hield de Nederlandse popjournalistiek een spiegel voor. Zijn kritiek richtte zich op de manier waarop muziek van het platenlabel Excelsior door vrijwel alle muziekjournalisten in Nederland met lof werd geprezen. Boeijen sprak van een “stortvloed aan clichématige loftuitingen”, aangewakkerd door wat hij de “driehoek VPRO–OOR–Serieuze Krant” noemde.
Zijn analyse was dat journalisten en artiesten te dicht bij elkaar waren komen te staan. Er ontstond een soort vriendennetwerk dat leidde tot voorspelbare en kritiekloze stukken. Hij moest zich afvragen: “Hoelang blijft het berijden van steeds weer hetzelfde stokpaardje eigenlijk geloofwaardig?”. Toch klinkt meer dan twintig jaar later die vraag opnieuw (of nog steeds) actueel. Alleen zijn de namen veranderd. Vervang Excelsior door Job Jobse & KI/KI, en de column had gisteren geschreven kunnen zijn.
Laat het wel duideijk zijn: dit is geen kritiek op de muzikale kwaliteiten van de artiesten, maar een analyse van de journalistieke mechanismen eromheen. We hebben geen reden om aan te nemen dat de doorbraak van Job Jobse en KI/KI uit de Amsterdamse clubscene niet organisch was, en distantiëren ons expliciet van complot termen als "industry plants". Erger nog, omdat wij geloven dat deze artiesten zelf jarenlang hard aan hun succes hebben gewerkt, kunnen we ons niet voorstellen dat zij de houding van 3voor12 onderschrijven of er direct bij betrokken zijn geweest: zij weten hoe moeilijk het is om als kleinere artiest te overleven. Kortom, wat ons betreft zijn hun oprechte succes en de verslaggeving van 3voor12 over hun succes twee compleet verschillende onderwerpen.
De schemerzone tussen opinie en feit
In de journalistiek is het onderscheid tussen opinie en feit als heilig. Nieuwsberichten moeten objectief verslag doen van wat er gebeurt; columns en recensies zijn per definitie subjectief en gekleurd. Kranten en nieuwswebsites zorgen meestal voor een duidelijke scheiding, met labels als Opinie, Commentaar of Recensie. Zo kan de lezer wegen wat feitelijk is en wat interpretatie.
In de muziekjournalistiek, en zeker bij 3voor12, lijkt die grens minder scherp getrokken. Een recensie en een reportage zien er hetzelfde uit, hebben dezelfde toon en staan op dezelfde plek. Daardoor kan een mening, of een onserieuze post, toch bij een groot deel van het publiek overkomen als een feitelijke registratie van de werkelijkheid.
Ook dat werd zichtbaar met de verslaggeving over Lowlands 2025. In podcasts, nachtgidsen en social media posts, werd in de aanloop naar het festival het optreden van Job Jobse en KI/KI herhaaldelijk genoemd als hét hoogtepunt dat je niet mocht missen. Zelfs bij content wat totaal over een ander onderwerp ging: bijvoorbeeld een post over exclusiviteitsdeals tussen festivals en artiesten, die bij de derde slide werd gekaapt om de act nog eens onder de aandacht te brengen. Door exclusiviteit met Lowlands zou deze set extra speciaal zijn. Het gevolg: een voorstelling die in de publieke perceptie steeds centraler kwam te staan.
Na afloop van de set rapporteerde 3voor12 vervolgens over de enorme drukte bij het optreden en de hype. Ze geven hiermee zichzelf gelijk en kunnen daardoor kritiek op hun eenzijdige content makkelijk deflecteren door te wijzen naar de grote opkomst. Het is niet dat zij een bepaalde act aan het pushen waren, zij volgen gewoon wat op dat moment ‘hot’ is bij het publiek. Ze negeren hiermee de rol die het zelf heeft gehad in het creëren van diezelfde hype. We zien hier een klassiek voorbeeld ontstaan van een zichzelf versterkende cyclus: een echokamer. Het volgt elke keer hetzelfde patroon:
3voor12 creëert een narratief: een optreden wordt aangekondigd als historisch, en er wordt zeer actief gewerkt om zo veel mogelijk hype er om heen te bouwen.
Het gedrag van het publiek wordt beïnvloed: mensen gaan er massaal heen, deels gevoed door die verwachting.
3voor12 geeft zichzelf bevestiging achteraf: ze rapporteren over de ongekende drukte alsof het een volledig onafhankelijke gebeurtenis is, zonder hun eigen rol in het creëren van de hype in te zien. Zo wordt verslaggeving onderdeel van de werkelijkheid die zij zelf mede in het leven roept.
In het geval van Lowlands 2025 ging 3voor12 hierbij zelfs een stap verder, door de opkomst bij deze act ook nog wild te overdrijven: met de befaamde Instagram-reel wat dit project heeft gestart, werd geïmpliceerd dat andere podia tijdens de show zelfs vrijwel of helemaal leeg waren. Een gefabriceerd narratief die werd ondersteund middels het zeer selectief gebruik van beelden die een vervormde versie van de realiteit toonden: beelden van stages tussen acts in of een balkon achterin een stage terwijl de dansvloer daarnaast vol stond. Een stap die voor ons te ver gaat vanwege de potentiële negatieve gevolgen voor de andere artiesten.
Voor insiders in de scene was het misschien snel duidelijk dat dit overdreven was, maar vanwege de vervaagde grens tussen het rapporteren van feiten, en subjectieve of satirische content, werd een groot deel van het algemeen publiek overtuigd dat dit daadwerkelijk zo was. Ongeacht wat de intenties van 3voor12 waren, werd het gepresenteerd op dezelfde manier als hun feitelijke journalistieke werken. Hoe moet een willekeurig persoon die bij het optreden van KI/KI & Job Jobse was, en geen insider kennis heeft van de industrie, uit de post halen dat dit niet een feitelijke claim is?
Wanneer er achteraf (als een van de vele verhalen om kritiek te bagatelliseren) wordt geïmpliceerd dat mensen het simpelweg “te serieus nemen”, vragen we ons af waarom we dan ooit de rest van het werk van 3voor12 wel serieus zouden moeten nemen. Is het allemaal een grap? Als je elke feitelijke claim moet factchecken, kun je net zo goed een publicatie niet lezen.
De schijn van belangenverstrengeling
In elke moderne mediasector: van beauty tot tech en van reizen tot food, worden de regels terecht steeds strenger. Wanneer er sprake is van een (commerciële) tegenprestatie, moet dit expliciet worden vermeld. Europese richtlijnen en de Reclame Code Commissie schrijven voor dat als een recensent een product gratis heeft ontvangen, of wanneer een influencer wordt uitgenodigd voor een betaalde reis, de resulterende content duidelijk als 'reclame' of 'samenwerking' gelabeld moet worden. Deze regels zijn er niet voor niets. Ze beschermen de consument tegen sluikreclame en waarborgen de geloofwaardigheid van de afzender.
Voor de onafhankelijke journalistiek gelden weer andere regels dan voor de gemiddelde influencer, maar ook hier is er geen sprake van een free-for-all. Om die onafhankelijkheid te waarborgen, zijn er een aantal regels en normen waar journalisten zich aan moeten houden, welke opgenomen staan in het redactiestatuut van de publicatie. In het geval van het redactiestatuut van de VPRO, waar 3voor12 onder valt, wordt expliciet verwezen naar de Leidraad voor de Journalistiek. Het is precies het volgen van deze leidraad, wat de credibiliteit van het platform zou moeten verhogen boven een willekeurige muziek-"influencer" met een mening op social media.
Toch lijkt juist in de muziekjournalistiek een schemergebied te bestaan. Journalisten krijgen accreditatie voor festivals, toegang tot backstageruimtes en soms extra faciliteiten. Dat is begrijpelijk, een onafhankelijke pers moet vrij kunnen bewegen om ongehinderd verslag te doen. Maar soms overstijgen die privileges de basisvoorwaarden. In het geval van Lowlands, was er recentelijk ophef vanwege het verplicht stellen dat journalisten een donatie moesten doen om binnen te komen. Toch bespreekt 3voor12, onder andere, in De Machine #231 “Ondeugend Lowlands” bijvoorbeeld speciale accommodaties, de eigen cabine die ze op het festival krijgen, toegang tot de faciliteiten van artiesten, relatiegeschenken, en de sporadische helikoptervlucht. Sommige van deze ervaringen hebben een commerciële waarde van duizenden euro’s. Daarmee verandert de relatie tussen verslaggever en festival: van kritische observator naar gast. Natuurlijk impliceren we niet dat 3voor12 hun volledige redactionele strategie zal aanpassen, omdat ze de jaarlijks de naaktkalender als relatiegeschenk ontvangen, maar het totale gebrek aan transparantie over de vorm van hun samenwerking met MOJO baart wel zorgen.
Zo een directe samenwerking kan snel tot een partijdige houding zorgen als hier niet zorgvuldig mee wordt omgegaan. Als 3voor12 transparant zou aangeven bij Lowlands aanwezig te zijn volledig in de rol van media partner van MOJO (het bedrijf achter Lowlands), is het in ieder geval duidelijk voor de consument hoe ze het moeten interpreteren: promotionele content. Maar in plaats daarvan profileert 3voor12 zich alsnog als een onpartijdige, neutrale verslaggever die vanuit buitenaf naar het festival kijkt. Hierdoor profiteren ze van een hogere mate van optische credibiliteit die hun mening legitimeert. Als de verslaggeving dan ook nog uitgesproken voorkeur laat zien voor bepaalde artiesten of organisatoren, rijst de vraag al snel hoe onafhankelijk het medium werkelijk is.
Net als Boeijen in zijn column uit 2002 expliciet schreef dat hij Excelsior niet kwalijk kon nemen dat ze een goede relatie probeerden te onderhouden met journalisten, omdat hun taak eenmaal is om hun artiesten zo veel mogelijk te promoten, vinden wij ook niet dat we hier MOJO iets kunnen verwijten. Hun taak is eenmaal om kaartjes te verkopen voor het festival en daarvoor is positieve media-aandacht belangrijk. Wanneer dit soort vriendjespolitiek door de journalisten zelf genormaliseerd is, is het niet mee doen gewoon een strategische fout. Het zou de verantwoordelijkheid van 3voor12 als journalistieke platform moeten zijn om hun onafhankelijkheid te waarborgen, als ze ook onafhakelijk pretenderen te zijn.
Schrödinger's marketing
De zorgen over belangenverstrengeling, worden versterkt door de achtergrond van de huidige eindredacteur van 3voor12, Niels Aalberts. Voor hij deze rol op zich nam, werkte hij jarenlang in de muziekindustrie, vooral in marketingfuncties. Zo was hij marketinghoofd van festival Best Kept Secret en begeleidde hij artiesten en labels bij hun promotiestrategieën. Er bestaan dus diepgewortelde, professionele banden met tal van spelers die door zijn platform kritisch gevolgd zouden moeten worden.
Natuurlijk is de muziekindustrie klein en is het onvermijdelijk dat mensen elkaar kennen en van rol wisselen. Ook dat hoeft op zichzelf geen probleem te zijn. Echter, de directe overstap van het marketen van een festival naar het bewaken van de journalistieke integriteit bij de verslaggeving over datzelfde festival creëert een onmiskenbaar risico op belangenverstrengeling. Het is op zijn minst naïef om te veronderstellen dat deze grens automatisch feilloos bewaakt wordt.
Een van Aalberts' meest aangehaalde successen, waar hij vaak trots over vertelt, en een boek over heeft geschreven, is de marketingstrategie achter de doorbraak van Kyteman. Met een budget van slechts €53,10 wist hij de artiest tot een nationale sensatie te maken door creatief en intensief gebruik van blogs en sociale media. Hij bewees daarmee een meester te zijn in het bespelen van media voor promotionele doeleinden. Als we alle feiten naast elkaar leggen, is het dan niet logisch om ons af te vragen of we bij 3voor12 niet simpelweg naar het eindresultaat van diezelfde strategie kijken? Zelfs het kleinste €50-budget is niet meer nodig wanneer de volledige 'Machine' (pun intended) gefinancierd kan worden met publiek geld van de NPO.
Wij beweren niet dat er sprake is van bewuste, onzuivere afspraken; daarvoor ontbreekt hard bewijs. De kern van de zaak is echter dat het op basis van publieke informatie onmogelijk is om een sterk argument voor het tegendeel te maken, wat op zich al enorm zorgwekkend is. De relaties die Aalberts of andere 3voor12-journalisten momenteel onderhouden met grote spelers in de industrie of artiesten uit hun verleden, zijn volstrekt ondoorzichtig. Hoe kan het publiek dan ooit bepalen of het een onafhankelijk journalistiek werk leest of vakkundig vermomde promotie?
Misschien wel de belangrijkste vraag die we stelde in onze e-mail naar de redactie, was “Welke maatregelen treft 3voor12 om (de schijn van) belangenverstrengeling te voorkomen wanneer er wordt bericht over festivals, artiesten of organisaties waarmee de eindredacteur of andere redacteuren in het verleden een professionele relatie hadden?”, maar ook dit was helaas een doodlopende weg.
De Leidraad voor de Journalistiek stelt dat journalisten zelfs de schijn van belangenverstrengeling te allen tijde moeten vermijden. Dit principe wordt hier niet alleen geschonden, maar bijna omarmd. Wanneer Aalberts in zijn eigen blog op de stelling "je bent soms meer marketeer dan eindredacteur" antwoordt dat hij het “niet helemaal ongelijk kan geven”, lijkt het alsof de schijn van belangenverstrengeling niet wordt vermeden, maar actief wordt opgezocht. Het is een bekentenis die de geloofwaardigheid van het hele platform op het spel zet.
Droeftoeters & zeurpieten
Sinds we gestart zijn met een Instagram-account, zijn we sneller gegroeid dan we ooit hadden verwacht. We wisten aan het begin niet wat we moesten verwachten, maar het feit dat we in korte tijd de aandacht van zo veel mensen in de muziekindustrie hebben getrokken, bevestigt onze oorspronkelijke onderbuikgevoel: het is hoog tijd om weer een gesprek te voeren over de journalistieke integriteit in de sector.
De reacties zijn gemengd, maar voorspelbaar. De positieve berichten komen vaak van professionals die onze observaties herkennen, maar zich niet zelf publiekelijk durven uitspreken. De negatieve reacties zijn grappig genoeg vrijwel allemaal te categoriseren onder de thema’s die Helmut Boeijen in 2002 al noemde: we zouden getuigen van "a) een provinciaalse geest, b) het tegendraadse karakter van een eeuwige puber, of c) gewoon een totaal gebrek aan smaak". De centrale implicatie is dat wij ‘droeftoeters’ en ‘zeurpieten’ zijn die het harde werk van arme journalisten afkraken. Wij zijn niet uit op een boycot van 3voor12 of het vertrek van bepaalde redacteuren. Wij zien de verslaggeving over Lowlands echter wel als een gevaarlijke stap te ver in de omgekeerde richting: het is het afbreken van het harde werk van muzikanten.
Wanneer correcte naamsvermelding, waarheidsgetrouwe journalistieke aandacht, en de mogelijkheid om een verzoek tot rectificatie in te dienen, afhankelijk lijken van je persoonlijke connecties met de redactie, is de impliciete boodschap helder: wees niet te kritisch, want je hebt ons nodig. Of dit bedoeld is als bijna een soort maffia bedreiging is irrelevant; het verlammende effect op de industrie is hetzelfde.
Een snelle blik in de comments onder de oorspronkelijke Lowlands-post toont alsnog een breed scala aan artiesten, muziekprofessionals en fans die het gesprek constructief proberen aan te gaan, zonder anonimiteit. 3voor12 redacteur Atze de Vrieze geeft in De Machine #231 “Ondeugend Lowlands” zelfs aan nog nooit door zo veel mensen te zijn benaderd over zijn verslaggeving over een act. Helaas bleef en serieuze reactie hierop ook uit. Voor de schijn van zelfreflectie opperde hij dat hij de show van Job Jobse en KI/KI misschien op nummer twee van hun toplijst had moeten zetten, in plaats van nummer een, omdat de set volgens "dj-cirkels" niet vernieuwend genoeg was.
Niet alleen wordt de kern van de kritiek: het bewust creëren van hype voor één act ten koste van andere artiesten, volledig gepasseerd. Zelfs deze minieme, valse zelfkritiek smoort hij direct in zijn eigen, circulaire logica. Hij concludeert dat de set op dat moment eigenlijk toch de eerste plek verdiende omdat er zó veel mensen naartoe gingen en de hype zo groot was. Hij stelt dat ze dat toch moeten meenemen in hun beslissingsproces. Tel alleen daarbij op dat De Vrieze zelf een van de centrale architecten was van de hype-content in de aanloop naar Lowlands, en de cirkel is nogmaals rond. Een duidelijker bewijs van de echokamer is er niet.
Ook op andere plekken wordt de kritiek actief bespot en gebagatelliseerd. Toen de band Nagasaki Swim (die toevallig muziek uitbrengt op het door Boeijen bekritiseerde label Excelsior) een satirisch filmpje plaatste, waarbij ze de post over lege stages op Lowlands imiteren, reageerde de Vrieze met een comment die rechtstreeks onze eerste post over de column van Boeijen belachelijk maakt. Eerlijk is eerlijk: wij vonden het ook grappig. Zowel het filmpje als de reactie van de Vrieze getuigt van humor, dat het om een Excelsior band gaat maakt het nog beter. De oorspronkelijke Lowlands-post had ook een goede grap kunnen zijn, mits voor het algemene publiek duidelijk was geweest dat het satire betrof. Mits er respect was getoond voor alle andere artiesten en iedereen daardoor in on the joke was.
Of de oorspronkelijke post echt bedoeld was als een grap is helaas echter voor ons ook nog steeds twijfelachtig. Het komt eerder over als een voorbeeld van kinderachtig pestgedrag waarbij een reactie wordt uitgelokt, alleen om te schuilen achter "het was gewoon een grapje" wanneer de reactie ook komt. De grappen zijn namelijk niet zo leuk wanneer ze potentieel een directe negatieve invloed kunnen hebben op je carrière.
In context geplaatst, is de reactie van de Vrieze reactie alleen maar betreurenswaardiger. Het verraadt de houding van iemand die ervan overtuigd is dat hij niet naar constructieve feedback hoeft te luisteren. Iemand die gelooft dat hij inherent gelijk heeft en dat iedereen die het met hem oneens is, kan worden weggezet als een zeurpiet die niemand serieus neemt. Iemand van wie je in ieder geval geen zelfreflectie of verandering hoeft te verwachten. Blijven in dat geval alleen activisme en publieke druk nog over. Wij kunnen de huidige koers in ieder geval niet stilletjes accepteren, dan zijn er ook droeftoeters nodig.
Het risico is dat een platform als 3voor12, ooit opgericht als kritische tegenstem, zelf terechtkomt in de valkuil die het eerder zo scherp analyseerde. De hype die men beschrijft, is mede een hype die men zelf helpt creëren. Wanneer Boeijen zich in zijn column afvroeg waarom de excelsior bands, destijds zo hoog geprezen door de Nederlandse muziekjournalistiek, geen grote doorbraken hadden buiten deze bubbel, accentueert hij het met de vraag “Zijn wij nou zo slim? Of zijn zij no zo dom?”. Dit is een spiegel die er nog steeds hangt. Het is hoog tijd voor 3voor12 om er weer in te kijken en de vraag weer te stellen: “zijn wij nou nog steeds zo slim? Of zijn zij nou nog steeds zo dom?”.
Onbeantwoorde vragen uit onze mail naar de redactie
Hoe reflecteert de redactie op de omvang en de toon van deze berichtgeving? Was er een bewuste redactionele strategie om deze act als de ‘meest essentiële’ van het festival te positioneren en wat was de motivatie daarachter?
Hoe ziet 3voor12 de eigen rol in het creëren van een hype versus het onafhankelijk verslaan ervan?
Hoe reflecteert de redactie op het selectief gebruik van beelden op Instagram die een vervormde versie van de realiteit tonen, bij het rapporteren over de drukte bij stages op Lowlands en wat was de motivatie achter deze post?
Welke maatregelen treft 3voor12 om (de schijn van) belangenverstrengeling te voorkomen wanneer er wordt bericht over festivals, artiesten of organisaties waarmee de eindredacteur of andere redacteuren in het verleden een professionele relatie hadden?
Aalberts schreef op zijn blog de stelling "je bent soms meer marketeer dan eindredacteur" niet helemaal ongelijk te kunnen geven. Hoe moeten we deze uitspraak interpreteren in het licht van de journalistieke onafhankelijkheid van het platform?
Wat is het beleid van 3voor12 ten aanzien van het accepteren van door festivals aangeboden faciliteiten (zoals luxe glamping accommodaties) die de functionele perstoegang overstijgen? Wordt de waarde hiervan beschouwd als een gift die de onafhankelijke positie kan beïnvloeden
Wil jij reageren op deze blog? Hebben wij een foutje gemaakt en zie je iets wat feitelijk niet klopt? Neem contact met ons op via team@3tegen12.org en wij kijken er samen naar. Goed gegronde kritiek op ons eigen initiatief posten wij, indien gewenst, zichtbaar op ons eigen platform.